ماده معدنی آهن برای ساخت هموگلوبین، پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز خون، ضروری است. فقر آهن، منجر به پایین آمدن هموگلوبین خون می‌شود. اگر بدن با مشکل هموگلوبین پایین روبرو باشد، بافت‌ها و ماهیچه‌ها اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند و کارآمدی خود را از دست می‌دهند که نتیجه آن بیماری کم خونی است.
به بیان دیگر کم خونی یا آنمی فقر آهن زمانی ایجاد می‌شود که بدن به مقدار کافی به ماده معدنی آهن دسترسی نداشته باشد. انواع مختلفی از آنمی وجود دارد که آنمی ناشی از فقر آهن شایع‌ترین نوع آن در سراسر جهان است. علت آنمی هر چه باشد، فقر آهن می‌تواند به علائم ناخوشایندی منجر شود که بر کیفیت زندگی تاثیر می‌گذارند. ریزش مو، کاهش تمرکز و بهره‌وری چند نمونه از این مشکلات هستند.
خستگی، ضعف، رنگ پریدگی پوست، ضربان قلب نامنظم، تنگی نفس، سرگیجه یا سبکی سر، درد قفسه سینه و سردی دست و پا از مهم‌ترین علائم رایج کم خونی هستند. علائمی که در آنمی فقر آهن بروز می‌کند به شدت کم خونی، سن و وضعیت سلامت عمومی فرد بستگی دارد. در مواردی که کم خونی خفیف است ممکن است علائم قابل‌تشخیص نباشند اما در بسیاری از موارد علائم و نشانه‌ها محسوس هستند و آگاه بودن از آنها می‌تواند شما را در تشخیص این عارضه یاری دهد.
علائم کم خونی
۱. خستگی زیاد و غیرطبیعی
از شایع‌ترین علامت کمخونی فقر آهن خستگی و بی‌رمقی در طی روز است. در کمخونی فقر آهن به دلیل کم بودن ذخایر آهن در بدن، مغز استخوان قادر نیست به‌اندازه کافی هموگلوبین تولید کند. با کم شدن تولید هموگلوبین، تولید سلول‌های قرمز نیز افت قابل‌توجهی پیدا می‌کند به‌طوری‌که ظرفیت اکسیژن‌رسانی خون عملکرد و کیفیت اولیه خود را از دست می‌دهد.
درواقع سطح انرژی بدن با کاهش اکسیژن رسانی به عضلات، مغز و قلب، کاهش خواهد یافت و نتیجه آن خستگی مفرط و مداوم است. شاید برای شما سخت باشد که خستگی ناشی از کار کردن در طول روز را با خستگی کمخونی تمایز دهید. اما لازم است بدانید که تفاوت عمده آنها در این است که خستگی ناشی از کم خونی با مشکلات دیگری همچون ضعف، تحریک‌پذیری و عدم تمرکز همراه است.
2. تنگی نفس
اگر به دلیل کمخونی فقر آهن سطح هموگلوبین خون کاهش پیدا کند به همان نسبت نیز سطح اکسیژن خون کاهش می‌یابد. چون هموگلوبین پروتئینی است که داخل سلول‌های قرمز مستقر است و وظیفه حمل اکسیژن را بر عهده دارد. در این مواقع عضلات شما قادر نیستند به مقدار کافی اکسیژن برای انجام امور روزمره مثل پیاده‌روی دریافت کنند.
در این مواقع سرعت تنفس و اکسیژن گیری ریه افزایش پیدا می کند و فرد نفس نفس می زند، برای اینکه بتواند اکسیژن را به مقدار کافی در اختیار عضلات قرار دهد. اگر در انجام امور روزمره مثل بالا رفتن از پله‌ها، ورزش و یا حتی پیاده‌روی زودتر از حد معمول به نفس زدن می‌افتید احتمالاً کم خونی اولین احتمال است.
3. تپش قلب
در افراد مبتلا به کم خونی به دلیل اینکه با کمبود اکسیژن رو به رو هستند، قلب آنها مجبور است برای تأمین اکسیژن اندام‌های بدن با قدرت و شدت بیشتری فعالیت کند. این شدت، فشار مضاعفی را بر ماهیچه‌های قلب تحمیل می‌کند و حاصل آن بروز تپش قلب، ضربان سریع و گاهی آریتمی است. یکی از عوارض کم خونی شدید بیماری‌های قلبی است. این افراد در معرض بیماری‌های قلبی مثل نارسایی قلبی و بیماری‌های عروق کرونر قرار دارند.
4. پوست رنگ‌پریده
رنگ طبیعی پوست صورت، حاصل جریان خون در مویرگ‌هایی است که درست زیر پوست قرار دارند. اگر پوست به حالت زردی برسد و رنگ آن تغییر کند می تواند از علائم کم خونی ناشی از فقر آهن باشد. رنگ قرمز خون از هموگلوبین به دست می‌آید و زمانی که به دلیل فقر آهن هموگلوبین به اندازه کافی تولید نشود حاصل آن کاهش تعداد سلول‌های قرمز و درنتیجه کاهش جریان خون در زیر پوست است و تغییر رنگ آن است.
اگر بخواهید مطمئم شود که این رنگ پریدگی ناشی از کمخونی است می تواند از سطح داخلی پلک پایین کمک بگیرید. به‌طوری‌که اگر در مقابل آینه پلک پایین را مقداری به سمت بیرون بکشید متوجه می‌شوید که در حالت طبیعی رنگ آن قرمز است اما زمانی که فرد به کم خونی مبتلا باشد رنگ قرمز جای خود را به رنگ صورتی کم رنگ و یا در موارد شدید رنگ زرد می‌دهد.
5. سردرد
یکی دیگر از علائم کمخونی می تواند سر درد باشد. بخصوص در دوران قاعدگی زنان و دختران این موضوع بیشتر شایع است. محققان بر این باورند که کاهش سطح آهن بر عملکرد دوپامین و هورمون استروژن تأثیرگذار است. البته بروز سردرد ناشی از کم خونی در مردان نیز رخ می‌دهد اما در مقایسه با زنان شیوع آن کمتر است.
6. التهاب و تورم دهان و زبان
زبان متورم، ملتهب، رنگ‌پریده یا به طرز عجیب صاف از علائم فقر آهن به حساب می‌آیند. پایین بودن هموگلوبین خون در فقر آهن می‌تواند باعث لکه‌دار شدن زبان شود، در حالی که کمبود میوگلوبین می‌تواند باعث درد، صافی و تورم آن شود. میوگلوبین پروتئینی در سلول‌های قرمز خون است که از عضلات پشتیبانی می‌کند، مانند عضله‌ای که زبان را تشکیل می‌دهد. کمبود آهن همچنین می‌تواند باعث خشکی دهان، ترک‌های قرمز رنگ در گوشه‌های دهان یا زخم‌های دهان شود.
7. خشکی پوست و مو
وقتی بدن از نظر آهن دچار کمبود است، اکسیژن محدود خود را به سمت عملکردهای مهم‌تر مانند ارگان‌ها و سایر بافت‌های بدن هدایت می‌کند. هنگامی که پوست و مو از اکسیژن محروم شوند، می‌توانند خشک و ضعیف شوند. آنمی شدید به ریزش مو مرتبط است و به همین دلیل باید برای درمان فقر آهن شدید اقدام کرد. کاملا طبیعی است که روزانه مقداری مو هنگام شستشو و شانه زدن بریزند، اما اگر میزان ریزش مو بیشتر از حد نرمال شود، می‌تواند به دلیل کمبود آهن باشد.
8. دست و پای سرد
گاهی با اینکه هوا گرم است یا شرایط گرما را فراهم کرده اید باز هم احساس سرما در دست و پای خود دارید. یکی از دلایل این سرمای پایان ناپذیر می تواند کمخونی باشد. درواقع علت سرد شدن دست و پا در افراد مبتلا به کم خونی، کاهش اکسیژن در رگ‌های دست و پا است. این موضوع حساسیت به سرما را نیز افزایش می‌دهد به‌طوری‌که بیشتر از دیگران تحت تأثیر هوای سرد قرار می‌گیرند.
9. پاهای بی‌قرار
یکی از مشکلاتی که کمبود آهن در بدن ایجاد می‌کند دچار شدن به سندرم پاهای بی‌قرار است. خصوصیت پاهای بی‌قرار این است که فرد در زمان استراحت احساس می‌کند که باید پاهایش را حرکت دهد و همچنین ممکن است درد و گرفتگی عضلات پا را نیز تجربه کند. این عارضه در شب بدتر می‌شود و به همین علت ممکن است باعث مشکلات خواب و خستگی مزمن در طول روز شود. افراد مبتلا به آنمی فقر آهن ۶ برابر بیشتر از دیگران در معرض سندرم پاهای بی‌قرار هستند.
10. ابتلای مکرر به بیماری‌های عفونی
اگر به طور مکرر دچار بیماری ها عفونی می شوید، احتمال اینکه کمخونی داشته باشید زیاد است. چون آهن یکی از الزامات مهم سیستم ایمنی برای عملکرد بهینه است ازاین‌رو، کاهش آهن در بدن توان سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار می‌دهد به‌طوری‌که در برابر عوامل عفونی آسیب‌پذیرتر خواهد شد.
11. احساس افسردگی
اکسیژن‌رسانی نامطلوب و ناقص به مغز زمینه را برای ابتلا به افسردگی مهیا می‌کند. برای اینکه کاهش آهن در بدن با کاهش اکسیژن و نیز کاهش عملکرد مغز نسبت مستقیم دارد. زنان باردار مبتلا به آنمی فقر آهن از گروه‌های پرخطر ابتلا به افسردگی بارداری و یا افسردگی پس از بارداری محسوب می‌شوند. به طور کل این افسردگی می تواند برای هر کسی به وجود آید.
12. ویارهای عجیب
داشتن ویار به خوراکی های عجیب می تواند از علائم فقر آهن باشد. گرایش به خوردن یخ، خاک، کاغذ و گچ از نشانه‌های کمبود آهن در بدن است. زنان باردار مبتلا به کم خونی فقر آهن نیز ممکن است چنین علائمی را تجربه کنند.
13. بدشکلی ناخن‌ها
از علائم کمخونی که کمتر شایع است بدشکلی ناخن ها می باشد. در این مواقع ناخن‌ها حالت شکننده و چنگالی شکل پیدا می کنند که به آن کویلونیشیا هم گفته می‌شود. در مراحل اولیه کمخونی ناخن‌ها معمولاً تا حدودی شکننده می‌شوند به‌طوری‌که به‌آسانی بر اثر ضربه یا تماس صدمه می‌بینند. در مراحل پیشرفته‌تر، ناخن‌ها فرم چنگالی به خود می‌گیرند به این صورت که وسط ناخن فرو می‌رود و لبه‌ها برجسته‌تر می‌شوند.
جمع بندی
اگر دو یا چند مورد از این علائم را داشتید حتما باید برای رفع کمخونی اقدام کنید. چون همانطور که گفتیم ادامه پیدا کردن کمخونی می تواند مشکل را حادتر کند و عوارض فراوانی برای بدن داشته باشد. پس بهترین راه حل چکاب های مرتب است که از این بیماری غافل نمانید. در صورت مشخص شدن این بیماری در بدنتان حتما به پزشک مراجعه کنید تا بهترین درمان را برایتان انتخاب کند.
